Trung tâm chia sẻ tài liệu học nghiệp vụ Cấp dưỡng mầm non, Bảo mẫu mầm non, Nghiệp vụ sư phạm mầm non, các học viên tải về tham khảo nhé.
CÁC ĐẶC ĐIỂM SINH LÝ - BỆNH LÝ VÀ CÁCH NUÔI DƯỠNG VÀ CHĂM SÓC TRẺ
1. Thời kỳ phát triển
trong tử cung
1.1. Giới hạn
Thời kỳ phát triển trong
tử cung được tính từ lúc trứng được thụ tinh cho đến khi trẻ ra đời (cắt rốn),
trung bình là 270 – 280 ngày. Thời kỳ này được chia ra 2 giai đoạn:
– Giai đoạn phôi thai: 3
tháng đầu.
– Giai đoạn rau thai: 6
tháng cuối.
2. Thời kỳ sơ sinh
2.1. Giới hạn
Tính từ lúc trẻ ra đời cho đến khi trẻ tròn 4 tuần lễ.
Từ lúc đẻ đến 28 ngày đặc điểm sinh học chủ yếu là sự thích
nghi với môi trường bên ngoài.
– Đặc điểm sinh lý chủ yếu của thời kỳ này là sự thích nghi
của đứa trẻ với cuộc sống bên ngoài tử cung. Ngay sau khi ra đời, cùng với
tiếng khóc chào đời, trẻ bắt đầu thở bằng phổi, vòng tuần hoàn chính thức bắt
đầu hoạt động thay cho vòng tuần hoàn rau thai, trẻ bắt đầu bú, hệ tiêu hoá bắt
đầu làm việc, thận bắt đầu đảm nhiệm việc điều hoà môi trường bên trong cơ thể
(nội môi). Tất cả các nhiệm vụ này, trước đây đều do rau thai đảm nhiệm.
– Cơ thể trẻ lúc này còn rất non yếu, cấu tạo và chức năng
của các cơ quan chưa được hoàn thiện đầy đủ. Hệ thần kinh của trẻ luôn trong
tình trạng bị ức chế, cho nên trẻ ngủ suốt ngày.
– Một số hiện tượng sinh lý xảy ra trong thời kỳ này là: đỏ
da sinh lý, vàng da sinh lý, bong da sinh lý, sụt cân sinh lý, giảm chiều cao
sinh lý, tăng trương lực cơ sinh lý, rụng rốn, ỉa phân su, thân nhiệt không ổn
định.
2.3. Đặc điểm bệnh lý
– Do cơ thể của trẻ rất non yếu cho nên trẻ dễ bị bệnh và
bệnh thường diễn biến nặng, dễ dẫn đến tử vong. Qua thống kê cho thấy lứa tuổi
này có tỷ lệ tử vong cao nhất.
– Đứng đầu về bệnh tật trong lứa tuổi sơ sinh là các bệnh
nhiễm trùng như viêm rốn, uốn ván rốn, viêm da, viêm phổi, nhiễm trùng máu và
các bệnh nhiễm trùng khác.
– Đứng thứ hai là các bệnh do rối loạn quá trình hình thành
và phát triển thai nhi: quái thai, đẻ non, các dị tật bẩm sinh như sứt môi, hở
vòm miệng, tịt hậu môn, lộ bàng quang, tim bẩm sinh vv…
– Sau cùng là các bệnh liên quan đến quá trình sinh đẻ:
ngạt, bướu huyết thanh, gãy xương, chảy máu não – màng não vv…
2.4. Chăm sóc và nuôi dưỡng
– Nếu có thể, cho trẻ bú ngay sau đẻ càng sớm càng tốt (xem
bài “Nuôi con bằng sữa mẹ”).
– Giữ vệ sinh cho trẻ sơ sinh: Rốn, da, tã lót sạch sẽ.
– Giữ ấm cho trẻ về mùa lạnh, thoáng mát về mùa nóng.
– Hướng dẫn cho bà mẹ về cách cho con bú.
– Giáo dục bà mẹ về chế độ ăn của mẹ và con, cho trẻ uống
Vicasol (Vitamin K) liều dự phòng xuất huyết não – màng não.
– Hướng dẫn để bà mẹ đưa trẻ đi tiêm chủng đầy đủ và đúng
kỳ hạn.
– Hướng dẫn cho bà mẹ biết theo dõi các hiện tượng sinh lý
của trẻ và biết khi nào phải đưa trẻ đi khám.
3. Thời kỳ bú mẹ
3.1. Giới hạn:
Tính từ khi trẻ đượ c 4 tuần lễ cho đến khi trẻ được 12
tháng tuổi.
3.2. Đặc điểm sinh lý
– Ở thời kỳ này, trẻ lớn rất nhanh: Chỉ sau 12 tháng, trọng
lượng của trẻ tăng gấp 3 lần, chiều cao tăng gấp rưỡi, vòng đầu tăng thêm 35%
so với lúc trẻ ra đời.
– Để đảm bảo cho trẻ lớn nhanh, nhu cầu dinh dưỡng của trẻ
trong lứa tuổi này rất cao: 120 – 130 kcal/kg/ngày.
– Cấu tạo và chức năng của ống tiêu hoá chưa hoàn thiện, do
vậy để đảm bảo nhu cầu dinh dưỡng cao thì thức ăn tốt nhất cho trẻ ở lứa tuổi
này là sữa mẹ. Sau 5 tháng tuổi nên bắt đầu cho trẻ ăn sam.
– Hoạt động của hệ thần kinh cao cấp được hình thành, trẻ
phát triển nhanh về tâm thần và vận động: Lúc ra đời trẻ chỉ biết khóc và có
một số phản xạ bẩm sinh; khi 1 tuổi, trẻ đã biết đứng, biết cầm đồ vật, tập nói
và hiểu được nhiều điều.
3.3. Đặc điểm bệnh lý
– Do nhu cầu dinh dưỡng cao, trẻ lớn rất nhanh nhưng chức
năng của ống tiêu hoá chưa hoàn thiện, cho nên trẻ dễ bị rối loạn tiêu hoá, ỉa
chảy, suy dinh dưỡng và còi xương.
– Trẻ dưới 6 tháng ít bị bệnh lây như sởi do có k háng thể
từ mẹ truyền sang. Đây là miễn dịch thụ động.
– Trẻ trên 6 tháng hay bị các bệnh lây như sởi, ho gà, thuỷ
đậu, do hệ thống đáp ứng miễn dịch còn yếu, miễn dịch thụ động lại giảm dần.
3.4. Chăm sóc và nuôi dưỡng
– Thức ăn chính của trẻ là sữa mẹ. Cần giáo dục để bà mẹ
cho trẻ bú theo nhu cầu.
– Sau 5 tháng tuổi cho trẻ ăn sam. Cần hướng dẫn cho bà mẹ
biết cách cho trẻ ăn sam:
+ Ăn từ ít đến nhiều, thay thế dần dần những bữa bú mẹ bằng
các bữa ăn
+ Ăn từ loãng đến đặc dần.
+ Tập cho trẻ quen dần với từng món ăn một.
+ Thức ăn sam phải dễ tiêu, phù hợp với lứa tuổi và phải
đầy đủ các chất dinh dưỡng, muối khoáng và vitamin (xem phần ô vuông thức ăn).
+ Phải đảm bảo vệ sinh trong ăn uống.
– Giáo dục bà mẹ đưa trẻ đi tiêm phòng 7 bệnh truyền nhiễm
theo đúng lịch..
4. Thời kỳ răng sữa
4.1. Giới hạn
Thời kỳ này được tính từ khi trẻ 1 tuổi cho đến 6 tuổi và
chia ra 2 giai đoạn:
– Tuổi vườn trẻ: trẻ từ 1 – 3 tuổi.
– Tuổi mẫu giáo: trẻ từ 4 – 6 tuổi.
4.2. Đặc điểm sinh lý
– Ở thời kỳ này, trẻ lớn chậm hơn so với thời kỳ bú mẹ.
Chức năng các bộ phận được hoàn thiện dần.
– Chức năng vận động ở thời kỳ này phát triển rất nhanh:
Lúc 1 tuổi trẻ mới tập đi, 2 tuổi trẻ đi lại rất lẹ, 3 -4 tuổi trẻ đã biết múa,
làm được những động tác đơn giản để tự phục vụ mình (ă n bằng thìa, rửa tay,
mặc quần áo), lúc 6 tuổi trẻ biết tập vẽ, tập viết.
– Hệ thống thần kinh cao cấp phát triển mạnh: Lúc 1 – 2
tuổi trẻ mới tập nói, 3 tuổi trẻ nói sõi, 4 tuổi trẻ biết hát và thuộc nhiều
bài thơ, lúc 6 tuổi trẻ bắt đầu đi học.
– Trẻ hiếu động, ham thích tìm hiểu môi trường xung quanh,
thích tiếp xúc với bạn bè và người lớn, trẻ hay bắt chước, vì vậy những hành vi
xấu, tốt của người lớn đều ảnh hưởng đến tính tình, nhân cách của trẻ.
– Sau 6 tháng trẻ bắt đầu mọc răng sữa. Khi trẻ được 24 –
30 tháng thì trẻ đã có đủ 20 răng sữa.
4.3. Đặc điểm bệnh lý
– Do tiếp xúc rộng rãi với môi trường xung quanh, cho nên
trẻ dễ mắc các bệnh lây như cúm, sởi, ho gà, bạch hầu, bại liệt, lao, bệnh
giun.
– Trẻ 1 – 3 tuổi hay bị các bệnh nhiễm khuẩn hô hấp cấp
tính, tiêu chảy.
– Trẻ 3 – 6 tuổi, do hệ thống đáp ứng miễn dịch đã phát
triển, cho nên dễ bị các bệnh dị ứng hay nhiễm trùng – dị ứng như: mẩn ngứa,
hen, viêm cầu thận cấp, thận nhiễm mỡ.
4.4. Chăm sóc và giáo dục
Chăm sóc và giáo dục trẻ ở lứa tuổi này có ý nghĩa quan
trọng trong việc hình thành nhân cách của trẻ sau này:
– Giáo dục cho trẻ có ý thức vệ sinh như rửa tay trước khi
ăn, không ăn những gì đã rơi xuống đất, rửa tay sau khi đại tiểu tiện, không
chơi ở nơi bẩn bụi, thường xuyên phải tắm rửa, giữ gìn áo quần sạch sẽ…
– Tạo điều kiện để trẻ hoạt động vui chơi ngoài trời.
– Hướng dẫn cách ăn mặc, đi giày dép đúng theo mùa.
– Sớm cách ly các cháu bị bệnh.
– Hướng dẫn bà mẹ, người trông giữ trẻ về cách phòng tránh
tai nạn tại nhà: rơi ngã, bỏng nước sôi, điện giật, chết đuối…
5. Thời kỳ thiếu niên
5.1. Giới hạn
Tính từ khi trẻ được 6 tuổi cho đến 15 tuổi và được chia ra
2 giai đoạn:
– Tuổi học sinh nhỏ: 6 – 12 tuổi.
– Tuổi học sinh lớn hay tuổi tiền dậy thì :12 – 15 tuổi.
5.2. Đặc điểm sinh lý
– Cấu tạo và chức năng các bộ phận đã hoàn chỉnh.
– Trí tuệ của trẻ phát triển rất nhanh: Trẻ có khả năng
tiếp thu học đường, tư duy, sáng tạo và ứng xử khéo léo.
– Tâm sinh lý giới tính phát triển rõ rệt.
– Răng vĩnh viễn thay thế dần răng sữa.
– Hệ thống cơ phát triển mạnh.
– Trẻ 6 – 7 tuổi phát triển nhanh về chiều cao.
– Trẻ 8 – 12 tuổi phát triển rất chậm về chiều cao.
– Trẻ 13 – 18 tuổi chiều cao lại bắt đầu lớn rất nhanh.
5.3. Đặc điểm bệnh lý
– Bệnh lý ở lứa tuổi này gần giống người lớn.
– Trẻ hay bị các bệnh nhiễm trùng – dị ứng như thấp tim,
hen, viêm họng, viêm amydal.
– Trẻ có thể bị các bệnh do sai lầm về tư thế khi ngồi học
như gù, vẹo cột sống, cận thị.
5.4. Giáo dục phòng bệnh
– Giáo dục cho trẻ làm tốt vệ sinh răng miệng, tránh nhiễm
lạnh.
– Phát hiện sớm bệnh viêm họng, thấp tim để điều trị kịp
thời.
– Hướng dẫn trẻ ngồi học đúng tư thế, bàn ghế trong nhà
trường phải có kích cỡ phù hợp với từng lứa tuổi.
– Phát hiện những trẻ bị cận thị, điếc để đeo kính hoặc đeo
máy nghe giúp cho trẻ học tập tốt.
Tài liệu của giảng viên
0 nhận xét:
Đăng nhận xét